ปากน้ำแหลมสิงห์ในอดีต :: อาหารหลักของเป็ด

อาหารหลักของเป็ดคือ ปลา เป็นอาหารประเภทโปรตีนที่จำเป็นสำหรับเป็ดที่ต้องผลิตไข่ รองลงมา คือ ข้าวเปลือก, เปลือกหอย และผัก

ทุกเช้าพ่อจะออกจากบ้านไปรอซื้อปลาเป็ดที่ท่าเรือ ทุกบ้านก็จะทำอย่างนี้ ตอนสาย ๘ โมงหรือ ๙ โมงก็จะกลังมาพร้อมด้วยปลาเป็ดใส่เข่งพร้อมน้ำแข็ง มอบให้พี่ชาย “มิตร” เพื่อดองในน้ำแข็ง พ่อก็จะกินข้าว

พวกเราลูกๆ ตื่นขึ้นมาก็จะเตรียมน้ำใส่อ่างบ้าง รางน้ำบ้าง น้ำที่จัดทำไว้เพื่อให้เป็ดดื่มกิน เดิมใช้วิธีใช้แรงตักน้ำจากบ่อที่ละกระป๋อง ต่อมาฉลาดขึ้นนิดหน่อย ตักน้ำใส่ถังใหญ่ที่อยู่ใกล้บ่อ ให้น้ำไหลเข้ารางน้ำ จึงไม่ต้องเดินไปมาหลายเที่ยวภายหลังซื้อเครื่องสูบน้ำมาใช้ ก็สบายขึ้น เมื่อเตรียมน้ำเสร็จ ก็ปล่อยเป็ดจากเล้าและช่วยกันเก็บไข่ หลังจากนั้นต้องเตรียมปลาให้เป็ด เราจะทำที่ดองปลาไว้ที่เราเรียกว่า “ไข่” เพื่อสำรองปลาไว้ล่วงหน้า ๑-๒ วัน แม้บางครั้งไม่มีเรือเข้าท่าเรื่อซื้อปลาไม่ได้เราก็จะมีปลาสำรองให้เป็ด ๑วันเป็นอย่างน้อย

ต้องตักปลาจาก “โข่” และมาเลือกปลาตัวใหญ่ที่เป็ดกินไม่เข้า มาสับให้เล็กลง และที่สำคัญ คือในปลาเป็ด มักจะมีปลาที่เป็นพิษกับเป็ด โดยเฉพาะปลาปักเป้า เมื่อเป็ดกินเข้าไปจะน้ำลายฟูมปากและตาย เราต้องเลือกออกอย่าง ระมัดระวัง แม้จะเลือกออกอย่างระมัดระวัง แต่ก็มักหลงเหลือและทำให้เป็ดตายอยู่เสมอ ชนิดของปลาเป็ดในแต่ละครั้ง ก็มักไม่เหมือนกัน บางครั้งปลาใหญ่มีมาก ก็ต้องเหนื่อยที่จะสับปลาให้เล็กลง งาน “สับปลา” เป็นงานที่สกปรก เพราะ ชิ้นส่วนของปลา ไม่ว่าจะเกล็ด ไส้ เลือดจะกระเด็นถูกตัว ถูกหน้าตา กว่าจะเสร็จก็สกปรกทั่วกัน แต่บางครั้งได้ปลาตัวเล็ก เราก็สบายหน่อย ไม่ต้องสับปลา แต่ก็ต้องเลือกปลาปักเป้าออกอยู่ดี บางช่วยปลาปักเป้าตัวเล็กมาก เรามักพลาดบ่อย ทำให้เป็ดตายอยู่เสมอ

เป็ดที่ตาย ช่วงแรกๆ เราต้องนำไปฝัง ต่อมามีผู้มารับซื้อแต่ต้องเป็นเป็ดที่ตายใหม่ๆ ที่ยังไม่มีอาการเน่า คาดว่ารับซื้อไปทำอาหาร แต่ก็ไม่ทราบได้ว่าไปทำอะไร แต่เราเป็นเด็กก็มักดีใจที่ได้เงินจากขายเป็ดตาย ราคาตัวละ ๑ บาท ต่อมาขึ้นเป็น ๖ สลึง แม้จะได้เงินแต่เราก็ไม่เคยคิดไม่ซื่อที่จะปล่อยเห็นเป็ดตายเพื่อหวังเงินแค่เล็กน้อย เพราะหาก เป็ดตายคราวละ ๔ ถึง ๕ ตัว ก็เศร้าอยู่เหมือนกัน ทั้งพ่อทั้งลูกๆ เรื่องเป็ดตาย มีอยู่ครั้งหนึ่งหรือสองครั้ง ที่เกิดโรคระบาด เป็ดตายกันครึ่งค่อนเล้า และตายกันมากเห็นเป็ดป่วยซึมและนอนตายแล้วทำเอาเศร้ากันไปทั้งบ้าน เพราะนั่นหมายถึง ทุนหายกำไรสูญ พ่อจะใช้ปูนขาวมาเทรอบๆ เล้า เพื่อฆ่าเชื้อโรค ที่บ้านผมตายกันบ้าง แต่ไม่มากเหมือนบ้านอื่น

ในปลาเป็ด จะเป็นอาหารสำหรับคนด้วย เพราะบางครั้งจะมีปลาใหญ่ สด แยกมาทำเป็นอาหารได้ ไม่ว่าจะ ปลาข้างเหลือง ปลาทู ปลาจะละเม็ดก็มี กุ้งก็มี เตาคัดไว้ใส่แกงส้ม ปลาหมึกสดๆ ก็มีบ่อย ย่างกินกันสดๆ และทำตากแห้งด้วย ปลากระเบนพันธ์เล็กใช้ย่างกินก็อร่อย ส่วนหางตัดมาผึ่งแดด ใช้เป็นอาวุธได้ เคยได้ยินว่ามีนักเลงท่าเรือทางระยอง ชื่อว่า แก๊งกระเบนธง เป็นชื่อปลากระเบนชนิดหนึ่ง พวกนี้เป็นพวกเรือค่อนข้างโหด มีหางปลากระเบนเป็นอาวุธ เคยได้ยินสมัย เด็กแล้วก็รู้สึกครั่นคร้ามปลาบางชนิดทีเนื้อเหนียวอร่อย นำมาใช้ทอดมันได้ เมื่อคัดเลือกออกแล้ว ใช้มีดผ่าและใช้ช้อน สังกะสีขูดเนื้อออกมา ปรุงรสให้พอดีปั้นเป็นก้อนแบน ทอดในกระทะ อร่อยเด็ดขาด ครอบครัวที่เลี้ยงเป็ดได้ลิ้มรสกันเสมอ

นอกจากปลาเป็ดที่เป็นอาหารหลัดของเป็ดแล้ว เปลือกหอบก็จำเป็นสำหรับทำให้เปลือกไข่หนาและแข็งแรง เป็ดจะขาดไม่ได้และกินกันอย่างจริงจัง เปลือกหอยจะมีชาวบ้านแถวชายหาดจะรวมกองไว้ที่ชายหาด เป็นเปลือกหอยที่น้ำทะเลซัดมาริมชายหาด เป็นเปลือกหอยเล็กๆ ขนาดใหญ่สุดก็ประมาณนิ้วก้อย เราก็จะเอารถเข็นไปซื้อและตักใส่รถเข็น ผมไปกับพ่อเสมอมักจะไปกันตอนสาย ไปตกลงราคากันจะไม่ได้แล้วว่าสักกี่บาท ตักใส่รถเข็นที่มีกระสอบข้าวสารวางรองไว้ เสร็จแล้วก็ช่วยกันเข็นกลับบ้าน ระยะทางประมาณเกือบสองกิโลเมตร ฝ่าแดดร้อน เหงื่อย้อยกันเลยทีเดียว เสร็จแล้ว ก็มากองไว้ในเล้าเป็ด เปลือกหอยใหม่ๆ เป็ดชอบกันมาก มักมารุมล้อมกินกันอย่างเอาจริงเอาจัง ทำเอาเราหายเหนื่อย ด้วยปลื้มใจที่เป็ดสนใจกินกัน

อาหารหลักอีกอย่างหนึ่ง คือ ข้าวเปลือก ข้าวเปลือกทางที่อื่น มีไว้เพื่อสีเป็นข้าวสารสำหรับไว้หุงกิน บ้านเราเมื่อก่อนก็เช่นกัน ภายหลังซื้อข้าวสารมาครั้งละกระสอบ ในยุ้งจึงมีข้าวสารสำหรับให้เป็ดกิน ในช่วงที่ทำนาก็จะได้ข้าวเปลือกเข้ายุ้ง ระยะหลังเลิกทำนาก็จะซื้อข้าวเปลือกไม่ทราบว่าพ่อสั่งซื้อที่ไหน จะเห็นมีรถบรรทุกนำข้าวเปลือกมาใส่ยุ้งทีละมากๆ ใช้ไม้กระดานวางพาดจากกระบะรถบรรทุกมายังยุ้งข้าว ใช้เป็นที่เดิน เราเป็นเด็กก็ชอบดูคนแบกกระสอบข้าวเปลือก ซึ่งมักต้องโพกหัวด้วยผ้าขาวม้าอาจจะป้องกันฝุ่นจากข้าวติดเผ้าติดผมก็ได้ เดินแบกจากกระบะรถ เดินผ่านไม้กระดานที่ไหวเยิบยาบ น่ากลัวว่าจะหักแต่ก็ไม่หัก เดินเข้าไปในยุ้งและก้มปล่อยกระสองข้าวเปลือกตกลงในยุ้ง ยกก้นกระสอบ เทข้าวเปลือก กระสอบแล้วกระสอบเล่า จนยุ้งเต็ม เห็นพ่อแม่นำเงินในตู้มานับจ่ายทีละมากๆ นึกเสียดายเงินอยู่เหมือนกัน

เราจะให้อาหารข้าวเปลือกแก่เป็ดเกือบตลอดเวลา โดยในไว้ในรางที่เตรียมไว้ ระยะหลบังมีการคลุกผสมกับอาหารสัตว์และผสมน้ำ ทำให้เป็นภาระมากยิ่งขึ้น การผสมต้องใช้มือช้อนขึ้นและคลุกเคล้า ผลที่ตามมาเลย เล็บค่อยๆ แหว่งไปเรื่อยๆ เพราะเสียดสีกับก้นของอ่างสังกะสีที่ใช้ผสมอาหาร บางทีก็เข้าเนื้อเจ็บปวดอยู่เหมือนกัน

อาหารเสริมสำหรับเป็ด คือ ผักบุ้ง ที่บ้านเราจะมีผักบุ้งอยู่ ๒ แปลง คือ ที่ด้านหลังบ้านและด้านหน้าบ้าน จะต้องตัดผักบุ้ง ไปหว่านให้เป็ดทุกเย็น คล้ายๆ กับการหว่านไห้ทาน เพราะเป็ดจะมาออกันและชะเง้อคอคอยงับผักบุ้ง ที่หลุดจากมือของเรา วันไหนได้กินช้าก็จะร้องเซ้งแซ่เหมือนเป็นการประท้วง การร้องของเป็ดจำนวนมากๆ น่ารำคาญอยู่ไม่หยอก จะร้องเมื่อหิวทั้งหิวปลา หิวข้าเปลือก หรือหิวผักบุ้ง ส่วนหนึ่งคงเป็นเพราะความเคยชินมากว่า เคยกินเมื่อถึงเวลาแล้วไม่ได้กินก็จะร้องร้องอย่างน่าหมั่นไส้ผสมน่าเวทนาชูคอร้องกันอย่างพร้อมเพรียงแทบทุกตัว เวลา ทีกินผักลุ้งมักจะเป็นเวลาใกล้เคียงกับที่หน้าบ้านมีพรรคพวกมารอเล่นฟุตบอลกัน พี่ชาย คือ มิตร จึงมักต้องรีบตัดผักบุ้งมาให้เป็ดเพื่อที่จะเล่นฟุตบอล แต่บางครั้งก็ติดภาระงานมาร่วมเล่นไม่ได้ ได้แต่ชะเง้อคอมอง และมีบ่อยๆ ที่เล่นอยู่อย่างสนุกก็ถูกเรียกมาทำงานที่ค้างอยู่ งานย่อมอยู่ตรงข้ามกับความสนุกสนานเสมอ เป็นสัจธรรมที่คิดได้ในตอนนี้เอง

อาหารเสริมอีกอย่างหนึ่งสำหรับเป็ด คือ หอย เป็นหอยตัวเล็กคล้ายหอยแมลงภู่ที่ยังเล็ก ติดกันเป็นพวง พ่อมักไปซื้อมาจากแถวกลาง คนทางด้านโน้นอยู่ติดคลอง มีอาชีพลงคลองเพื่อหาปลา หาหอย หากุ้ง หาปูมาขายที่ตลาด และบางคนมีอาชีพเก็บตักหอยสำหรับเป็ดมาขายด้วย แถวนั้นมักนามสกุล เนินริมหนอง เป็นสามสกุลมีขึ้นต้น ด้วยเนิน นามสกุลหนึ่งนอกเหนือจาก เนินหาด ส่วนทางแถบชายทะเล มีนามสกุล ชายหาด

ขนาดของหอยประมาณนิ้วก้อย เป็ดชอบกินมาก และกินแต่ละครั้งเห็นผลเลยว่า ไข่แดงจะสีแดงสดใสสวยงามแม่ขอกว่าทำให้ได้ราคาดี แต่หอยอาจจะมีเฉพาะหน้าฝนก็เป็นได้ เพราะจำได้ว่าเราไม่ได้ให้กินกันทั้งปี เป็นบางช่วงเท่านั้นเอง